تعريف بلوغ<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /?>
n بلوغ يعنی کامل شدن، يعنی مرحله گذر از کودکی به بزرگسالی.
n در اين دوره مجموعه‌ای از تغييرات جسمی، روانی، عاطفی و اجتماعی اتفاق می‌افتد و زيربنای زندگی بزرگسالی پی‌ريزی می‌شود.
سن بلوغ
عامل اصلی تعيين سن بلوغ وراثت است. عوامل ديگری که در شروع سن بلوغ تاثير می‌گذارند شامل: مراقبت‌های پزشکی ، سلامت جسمی، تغذيه، محيط و شرايط جغرافيايي است.
سن شروع بلوغ در پسرها به طور متوسط در 13 سالگی (15-12 سالگي) است و حدود 4-2 سال طول می‌کشد. اين طولانی‌بودن زمان رشد در پسرها باعث می‌شود که قد پسران بلندتر از دختران شود.
دستگاه تناسلی مردانه
وجود دستگاه تناسلی مردانه در نوزاد پسر، صفت اوليه جنسی او به حساب می آيد. دستگاه تناسلی مردانه از دو بخش داخلی و خارجی تشکيل شده‌است.
بخش خارجی شامل: بيضه‌ها، کيسه بيضه و آلت می‌باشد.
بخش داخلی شامل: لوله‌های منی ساز، لوله‌هاي اسپرم‌بر، پروستات و کيسه منی است.
اندام شناسي دستگاه تناسلي مردانه
اسپرم در دو بيضه ساخته ميشود. جايگاه بيضه‌ها در اسكرتوم يا كيسه بيضه است.
بيضه‌ها
بيضه‌ها غدد جنسی مردانه هستند. اين دو غده تقريبا“ هم اندازه و بيضی شکل و هر کدام در يک طرف در کيسه بيضه که پشت آلت آويزان است قرار می گيرند. بيضه ها مسئول توليد اسپرم (سلول جنسی مردانه ) و توليد هورمون‌های جنسی مردانه (تستوسترون) هستند. اين عمل‌کرد بيضه ها از سن 13-12 سالگی شروع می‌شود. همين امر سبب پيدايش صفات ثانويه جنسی در پسران می‌شود.
كيسه بيضه
کيسه بيضه( اسکروتوم )، يک کيسه پوستی است که بيضه‌ها را در خود نگه می‌دارد. کيسه بيضه درجه حرارت محيط بيضه‌ها را تنظيم کرده و دماي آن را 3-5/1 درجه سانتی گراد پايين‌تر از درجه حرارت بدن، نگه می‌دارد.
غدد مترشحه مني ساز
اسپرم‌ها با ترشحات ويژه‌ي مترشحه از پروستات و غدد مترشحه مني‌ساز كه در ابتداي محل خروجي مثانه تركيب مي‌شوند.
مايع مني
وقتي كه اسپرم با ترشحات ويژه پروستات و سمينال وزيكول تركيب مي شود، مايع مني تشكيل ميشود. مايع مني در غده مترشحه مني در محل مجراي خروجي مثانه ذخيره ميشود.
در طول ارضاء مايع مني از طريق مجراي ادرار كه در وسط آلت تناسلي قرار دارد با فشار خارج ميشود.
پروستات
غده پروستات: در عمق لگن و زير مثانه قرار دارد و با ترشح مايعی، محيط را برای حرکت اسپرم تسهيل می‌کند.
اسپرم
به سلول‌های جنسی مردانه اسپرم می‌گويند.
توليد اسپرم در بيضه‌ها انجام می‌شود.
حداقل 20 ميليون اسپرم طبيعي در هر ميلی ليتر مايع منی لازم است تا مرد توانايي باروري داشته باشد.
در هر انزال حدود 3 ميلی ليتر مايع شيری رنگ به نام منی از آلت خارج می‌شود.
اسپرم بخش كوچكي از مايع مني مي‌باشد.
نشانه‌های جسمانی بلوغ پسران
رشد و تکامل دستگاه تناسلی: رشد اوليه بيضه‌ها و اسکروتوم از 5/13-10 سالگی شروع و در 18-5/14 سالگی تکميل ميشود.
رشد آلت:به طور متوسط در 5/12 سالگی شروع ميشود.
رشد موهای زهار، زيربغل و صورت: هورمون تستوسترون (هورمون جنسی مردانه) مسؤول رويش اين موهاست. هم زمان با رويش مو بر سينه و چهره فعاليت غدد عرق و چربی افزايش يافته و آکنه ايجاد می‌شود.
اولين احتلام: معمولا“ شبانه يا نزديک به صبح و در خواب و غير ارادی اتفاق می‌افتد.
جهش قد : در 5/14 سالگی شروع شده و در مدت كوتاهي 5/12-7 سانتی متر به قد پسران افزوده می‌شود. به طور متوسط در 15 سالگی پسران به 98% قد نهايي خود می‌رسند.
شکل بدن: از حالت بچه گانه خارج شده و قدرت عضلانی و فيزيکی نوجوان و پهناي سينه افزايش می‌يابد و بدن شکل مردانه به خود می‌گيرد.
تغيير صدا در پسران: ابتدا دورگه می‌شود و به تدريج صدا بم‌تر شده و حالت مردانه می‌گيرد.
رشد پستان در پسرها
• پستان پسرها هم ممكن است در دوره بلوغ كمي رشد كند
• احساس برآمدگي در ناحيه زير نوك پستان در پسرهاي 13-14 ساله، پديده‌اي عمومي است
• اين برآمدگي‌ها حدودا به اندازه يك نخود است كه گاهي در يك طرف و گاهي در هر دو طرف به وجود مي‌آيد
• گاهي هم نوعي رشد پستان به نام ژنيكوماستي ديده ميشود
• هر دو حالت طبيعي است و به پسرتان اطمينان دهيد كه هر دو حالت طبيعي است و با گذشت زمان حل خواهد شد.
• اگر بزرگ شدگي پستان خيلي زياد باشد يا براي پسر نوجوان ناراحت كننده باشد والدين او بايد با متخصص مشورت كنند
موي بدن پسرها
• مدت كوتاهي پس از رشد غلاف بيضه ها و آلت در پسرها، در نواحي جديدي از بدن آن ها مثل پاها، زير بغل و ناحيه شرم گاهي مو پديدار ميشود
• موي شرم گاهي در پسرها ابتدا در پاي آلت پديدار مي‌شودو به تدريج تمام ناحيه را تا ناف و به شكل الماس مانندي مي‌پوشاند، در ران‌ها، سينه، بازوان و صورت هم موي جديد پديدار ميشود
• موي صورت به تدريج در دو طرف صورت، چانه و بقيه صورت افزايش مي‌يابد و به همراه آن در سينه، پشت و زير بغل، موي تازه رشد مي‌كند، ميزان پرمويي در پسرها توسط ژنتيك از قبل تعيين مي شود
• موي زير بغل در پسرها معمولا بين 14-15 سالگي رشد مي‌كند
• ميزان موي زير بغل، لزوما با ميزان موي شرمگاهي هماهنگي ندارد يعني ممكن است موي شرم گاهي يك نوجوان زياد و موي زير بغل او كم يا برعكس باشد
• رنگ موي شرم گاهي هم ممكن است با رنگ موي سر يا زير بغل متفاوت باشد
• از كي مي‌توانم صورت خود را اصلاح كنم؟
• اصلاح كردن برايت هيجان انگيز است، نه؟
• بعضي از پسرها از فكر اصلاح كردن به هيجان مي‌آيند و تا اولين كرك ها روي صورت‌شان پيدا شد مي‌خواهند اصلاح كنند، موهاي صورت تو، بعدها و در هنگام بلوغ رشد مي‌كند، يادت باشد كه وقتي شروع به ريش تراشيدن كردي ديگر بايد تا آخر عمر آن را ادامه بدهي و اين كار گاهي واقعا خسته كننده ميشود، شايد هم تصميم بگيري كه اصلاح نكني و ريش بگذاري
• ميزان موي صورت تو به خصوصيات خانوادگي ارثي بستگي دارد
• ريش پدر بزرگت پرپشت و سفيد است اما ريش پدرت كم پشت است
• ميزان موي صورت و بدن هيچ ربطي به مردانگي‌ات ندارد
احتلام چيست؟
در سال‌های اوليه بلوغ، انزال معمولا“ در خواب اتفاق می‌افتد. به همين جهت به انزال غيرارادی در نوجوانان ”احتلام شبانه“ گفته می‌شود.
احتلام امری طبيعی و يکی از مراحل رشد و نمو و تکامل می‌باشد و نبايد باعث نگرانی شود.
آموزش قبل از بلوغ در مورد طبيعي بودن اين امر تاثير زيادي دركاهش نگراني نوجوان دارد.
نعوظ و احتلام
• مراحل رشد خصوصيات جنسي مردانه:
• مرحله 1:مرحله قبل از بلوغ : از تولد شروع مي شود و تا آغاز بلوغ ادامه مي يابد، اندام تناسلي پسر مانن بقيه اندام او رشد مي‌كند اما اين رشد چندان چشمگير نيست
• مرحله 2 : با دوران بلوغ آغاز ميشود و مهم ترين اندامي كه در اين مرحله رشد مي‌كند بيضه‌ها و غلاف بيضه ها است و پوست آن هم ممكن است تيره تر شود
• مرحله 3: آلت مردانه شروع به رشد مي كند و پهن تر و درازتر مي شود، بيضه ها هم به رشد خود ادامه مي‌دهند و غلاف بيضه ها كمي تيره‌تر ميشود، رشد موي شرمگاهي هم قابل مشاهده است و امكان دارد يكي از بيضه ها كمي پايين‌تر از ديگري باشد، كه اين حالت باعث ميشود هنگام راه رفتن بيضه ها به هم فشرده نشوند زيرا بيضه ها به شدت نسبت به ضربه حساس هستند
مراحل رشد خصوصيات جنسي مردانه:
• مرحله 4: رشد به طور طبيعي در اين مرحله ادامه دارد، بر ميزان موي شرمگاهي افزوده ميشود و پراكندگي بزرگسالانه پيدا مي‌كند، يعني به شكل يك الماس در مي آيد كه آلت در قسمت پايين آن قرار دارد و از قسمت بالا به ناف مي‌رسد، در اين مرحله موي شرمگاهي بيشتر، ضخيم تر و تيره‌تر ميشود و ممكن است در داخل ران و اطراف مقعد هم ديده شود
• مرحله 5 : مرحله بزرگسالانه است و طي آن آلت مردانه به طور كامل رشد كرده و در حالت عادي و نرم معمولابه 6-10 سانتي متر مي‌رسد، اندازه بيضه ها هم كامل شده و يكي كمي پايين تر از ديگري قرار مي‌گيرد، ضمن اين كه يكي كمي بزرگتر از ديگري است، غلاف بيضه ها تيره تر و موي شرمگاهي هم تيره تر و ضخيم‌تر ميشود
مراحل رشد خصوصيات جنسي مردانه:
• زمان بندي اين تغييرات در افراد مختلف تفاوت بسيار دارد
• تغييرات مرحله 2 تا 5 يعني از آغاز بلوغ تا بزرگسالي، مي‌تواند از 2-6 سال طول بكشد
• رشد دوران بلوغ را جدول زمان بندي ژنتيكي بدن تعيين مي‌كند و در هر فردي خاص خود اوست
• به پسر خود اطمينان بدهيد اين تغييرات در زمان و به ترتيب مناسب خود رخ خواهد داد
• در هنگام بلوغ، هورمون هاي متعددي كه مهم ترين آن ها تستسترون است بر بدن پسر تاثير مي‌گذارند تا اسپرم به وجود آيد
• اسپرم در بيضه ها توليد مي شود و وقتي توليد اسپرم در بدن پسري آغاز شد تا آخر عمر او ادامه خواهد داشت
• در بدن پسرها مايعات ديگري هم توليد مي شود كه با اسپرم مخلوط ميشود، مخلوط اسپرم و اين مايعات را مني مي نامند، مني هنگام انزال و از طريق مجراي ادرار بدن را ترك مي‌كند، ادرار هم از همين راه از بدن خارج مي شود ولي نه هم زمان با مني
نعوظ
• در جنين درون رحم مادر، در پسربچه ها و پسرهاي جوان، نعوظ اتفاق مي‌افتد
• نعوظ بر اثر پرخون شدن آلت ايجاد مي شود و در آن هنگام آلت سفت مي شود و حالتي ايستاده پيدا مي‌كند
• پسرها هميشه بر داشتن يا نداشتن نعوظ كنترل ندارند و اين حالت در مراحل آغازين بلوغ به صورت خود‌به خود رخ مي‌دهد
• نعوظ هميشه بر اثر افكار جنسي پديد نمي آيد و مي‌تواند در هر زمان و تحت شرايطي متفاوت رخ دهد
• غير قابل پيش‌بيني بودن نعوظ براي بيشتر پسرها، سخت‌ترين و شرم‌آورترين جنبه بلوغ است، نعوظ به سرعت برطرف ميشود و معمولا يكي دو دقيقه بيشتر طول نمي‌كشد
• براي پايان يافتن نعوظ، انزال ضروري نيست اما گاهي هم انزال همراه يك سلسله انقباضات لذت‌بخش است كه در ناحيه تناسلي رخ مي‌دهد، اين حالت در پسرها معمولا همراه انزال و به ندرت بدون آن اتفاق مي‌افتد، هنگام ارگاسم در آلت سلسله انقباضاتي به وجود مي آيد كه به بيرون راندن مني كمك مي‌كند و پس از آن هم آلت دوباره نرم ميشود
• ارگاسم مي‌تواند هنگام آميزش جنسي يا هنگام اشكال مختلف تحريك جنسي هم رخ دهد
احتلام
• وقتي بدن پسر شروع به توليد اسپرم مي‌كند، او نخستين انزال شبانه يا احتلام خود را تجربه مي كند، اين انزال به صورت غيرارادي و در هنگام خواب يا چرت زدن، رخ مي‌دهد و لزوما با افكار جنسي همراه نيست، ميزان مني خارج شده از بدن هم به اندازه يك قاشق چايخوري است
• مبهوت شدن پسران از اين تغييرات بدني امري طبيعي است و چنان‌چه والدين شرايطي فراهم سازند كه فرزندشان بتواند با آن‌ها صحبت كند، به او كتاب‌هايي بدهيد كه در خلوت خود بخواند و به گونه‌اي او را مطمئن سازند كه بتواند نسبت به بدن خود احساس راحتي كند، ديگر از اين تغييرات نخواهد ترسيد
• بسياري از پسرها در حدود 14 سالگي و بين مراحل 2 و 3 يعني پس از روي دادن تعدادي از تغييرات جنسي ديگر، احتلام را تجربه مي كنند
• وقتي انزال در پسري رخ مي‌دهد، چه به صورت غير ارادي به هنگام احتلام و چه در نتيجه خودارضايي او ديگر بالقوه بارور شده و مي‌تواند هنگام آميزش جنسي صاحب فرزند شود، پس اطمينان حاصل كنيد كه پسرتان از اين موضوع آگاه است
تعريف آکنه
در اثر افزايش فعاليت غدد چربی ممکن است، جوش هايي روی صورت و پوست ظاهر شود که به آن‌ها آکنه می‌گويند.
رعايت نکات بهداشتی در آکنه
از دستکاری جوش ها پرهيز کنيد.
هر روز جوش‌ها را با آب و صابون بشوييد.
برای خشک کردن صورت از حوله شخصی و تميز استفاده کنيد.
از سبزی‌های تازه، ميوه و شير استفاده کنيد.
از خوردن غذاهای سرخ شده، چرب و ادويه و شيرينی‌های خامه‌اي خودداري كنيد.
استراحت و ورزش كنيد.
اگر با رعايت دستورات بالا جوش ها بهتر نشد به پزشک مراجعه كنيد.
تغييرات روحی و روانی بلوغ
ويژه‌گی‌های احساسی مثبت شامل: ”دوستی، آرمان گرايي، زيبايي دوستی، تخيل و گرايش به ادبيات و هنر و ورزش، کمال‌جويي، استقلال‌طلبی“ در نوجوانان ايجاد ميشود.
ويژه‌گی‌های احساسی ناخوشايند شامل :تمايل به تنهايي، مهم شدن مسايل کم اهميت، نگرانی، اضطراب، دوست نداشتن نزديکان مانند سابق، عدم تحمل انتقاد، لذت از بحث و جدل، نگرانی از آينده شغلی و اقتصادی، توجه زياد به ظاهر ممكن است بروز كنند.
براي مقابله با تغييرات روحی بلوغ چه كار بايد كرد؟
افزايش ارتباط با دوستان و نزديکان
تقويت اين آگاهی که اين دوران گذرا است.
ورزش
فعاليت‌های هنری
مشورت با والدين و مربيان
خوداری از مصرف بيش از حد کاکائو، چای، ادويه و غذاهای رنگی
مشورت با روان شناس
تغذيه در دوران بلوغ
نوع و ميزان تغذيه مهم‌ترين عامل محيطی در پيدايش علائم جسمانی بلوغ و رشد طبيعی و کافی قد و وزن و تناسب اندام نوجوان است.
به همين دليل نيازهای تغذيه‌ای پسران به همه گروه‌های غذايي افزايش می‌يابد و نسبت به کمبودهای تغذيه‌ای آسيب‌پذيرند.
ورزش
پرداختن به ورزش در دوره نوجوانی که مرحله جهش رشد است به حفظ سلامت و تندستی، تقويت عضلات سينه و تناسب اندام و آمادگی جسمانی پسران در سن بلوغ کمک می‌کند.
ورزش در سلامت روحی و روانی نيز موثر است و سبب افزايش اعتماد به نفس، ظرفيت شخصيتی و تقويت روحی می‌شود. همچنين سبب بهبود کم‌رويی، افسردگی و پرخاشگری ميشود.
ورزش از ابتلا به بعضي بيماری‌ها در ميانسالی جلوگيری می‌کند.
خودآزمايي بيضه‌ها
بهتر است، به نوجوانان آموزش داد كه ماهي يك بار بيضه‌هاي خود را معاينه كنند.
n با اين روش ساده مي‌توان به وجود توده يا برآمدگي در بيضه‌ها پي برد.
اولين علامت سرطان بيضه وجود توده در بيضه است. البته اين سرطان در نوجوانان شايع نيست.
اما سرطان بيضه شايعترين سرطان درمردان در بين سنين 35-15 سالگي است.
روش خودآزمايي بيضه‌ها
بهتر است، موقع گرفتن دوش آب گرم يا بلافاصله بعداز آن، انجام شود. زيرا پوست كيسه بيضه (اسكروتوم) دراين زمان شل و آزاد است و معاينه بهتر انجام ميشود.
هر بيضه بايد جداگانه معاينه شود.
از هر دو دست براي معاينه استفاده كنيد.
انگشت شست را روي بيضه بگذاريد و سپس انگشت اشاره و مياني هر دست را در زير بيضه قراردهيد. در اين حالت بيضه را بين انگشتان خود لمس كنيد.
بايد اپيديديم (لوله حامل اسپرم) را نيز لمس كنيد. محل آن درست در بالا و پشت هر بيضه است.
اين لوله در لمس، نرم و طنابي شكل است و كمي به فشار حساس است. لمس اين لوله طبيعي محسوب ميشود.
خودآزمايي بيضه ها
به ياد داشته باشيد كه يك بيضه ( معمولا بيضه سمت راست) كمي بزرگتر از ديگري است و اين طبيعي است.
در معاينه بيضه به دنبال هر توده يا برآمدگي در قسمت جلو يا كنار بيضه باشيد. ممكن است، اين برآمدگي به اندازه دانه برنج يا كمي بزرگتر باشد.
درصورت مشاهده هر تغيير در اندازه يا رنگ بيضه و يا داشتن احساس درد در ناحيه تناسلي و كشاله ران، بايد به پزشك مراجعه كنيد.
به ياد داشته باشيد، هر توده‌اي در بيضه سرطان نيست.
سرطان بيضه اگر به موقع تشخيص داده شود، قابل درمان است.