در این مقاله به بررسی پوکی استخوان در کودکان خواهیم پرداخت، اما ابتدا باید بداینم پوکی استخوان چیست. پوکی استخوان شرایطی است که باعث ضعیف‌تر شدن استخوان‌ها می‌شوند، در نتیجه قدرت و استحکام استخوان‌های بدن از بین می‌روند.
این بیماری، یک بیماری پیش‌رونده است و در طی زمان بدتر خواهد شد. این عارضۀ استخوانی در سنین بالاتر از پنجاه اتفاق می‌افتد و در زنان یائسه شایع‌تر است، اما در کودکان و نوجوانان نیز به‌نوعی دیده می‌شود.
استخوان‌های انسان بافت زنده‌ای هستند که دائما در حال رشد، بازسازی و ترمیم خود است. از زمان تولد تا حدود 25 سالگی این تغییر و تحولات در استخوان‌ها با شدت زیادی انجام شده و موجب استحکام بیشتر آنها در باقی عمر افراد می‌شود.
پوکی استخوان در کودکان، به نحوی دیگر انجام می‌گیرد. استخوان جدیدی ساخته نمی‌شود و سرعت از بین رفتن استخوان‌ها نیز بیشتر می‌شود. استخوان‌ها تراکم داخلی کمتری خواهند داشت و همچنین بسیار شکننده خواهند بود.
علت پوکی استخوان در کودکان و نوجوانان
این وضعیت نادر در کودکان و نوجوانان به‌طور معمول ناشی از بیماری‌های خاص و مصرف داروهایی است که برای کنترل بیماری تجویز شده است. پوکی استخوان اغلب در کودکان بین هشت و چهارده سال دیده می‌شود. عواملی مانند شیوۀ زندگی، رژیم غذایی ضعیف و عدم ورزش ممکن است موجب به‌وجود آمدن این مشکل شود.
پوکی استخوان در کودکان یک مشکل جدی است؛ به این خاطر که بدن کودک هنوز در حال ساخت و تقویت قدرت استخوان‌های خود است. از دست دادن تودۀ استخوانی در سال‌های اصلی ساخت استخوان، می‌تواند فرد را در معرض ابتلا به بیماری‌های متفاوتی از جمله شکستگی قرار دهد. در صورت شکستن استخوان زانو، به یک پزشک فوق تخصص زانو مراجعه کنید.
نوعی از پوکی استخوان وجود دارد که پزشکان هنوز دلیل به‌وجود آمدن این بیماری را نمی‌دانند. این نوع پوکی استخوان در پسران بیشتر از دختران شایع است. معمولاً قبل از بلوغ شروع شده و تراکم استخوانی کودک را کاهش می‌دهد.
این بیماری در هنگام بلوغ بهبود نسبی می‌‌یابد اما همچنان، تودۀ استخوانی به عنوان یک فرد بالغ در مقایسه با دیگر افراد، طبیعی نیست. البته این نوع از بیماری بسیار نادر است.
شرایط پزشکی
برخی از بیماری‌ها همانند بیماری های زیر، ممکن است که در سنین نوجوانی موجب شروع پوکی استخوان شود:
- دیابت
- بیماری‌های کلیوی
- پرکاری تیروئید
- بیماری التهابی روده
- کیست فیبروز
- بی‌اشتهایی عصبی
همچنین تأخیر در بلوغ و کاهش سطح هورمون‌ها نیز موجب به وجود آمدن مشکلات استخوانی می‌شود.
دارو
برخی داروها مانند داروهای ضدتشنج (داروهای کنترل بیماری صرع)، درمان‌های سرطان، داروهایی که برای درمان آرتروز و آسم استفاده می‌شوند و بسیاری از داروهای دیگر، ممکن است که کار و وظایف استخوان‌های بدن نوجوانان را با اختلال روبه‌رو کند و منجر به پوکی استخوان شود.
شیوۀ زندگی
دنبال کردن برخی شیوه‌های غلط در زندگی، موجب آسیب‌های جبران‌ناپذیری در بدن می‌شوند که ازدست‌رفتن تراکم استخوانی تنها یکی از این قبیل صدمات است. برای مثال تغدیۀ ناکافی (به‌ویژه کمبود کلسیم و ویتامین D)، ورزش بیش‌از‌حد که موجب اختلال در چرخۀ قاعدگی می‌شود، عدم فعالیت برای کودکانی که به‌دلایل مختلف پزشکی دوره‌های طولانی را روی تخت بی‌حرکت هستند، موجب به‌وجود آمدن آسیب خواهد شد.
همچنین کشیدن سیگار و مصرف الکل نیز ممکن است که در نوجوانان و کودکان منجربه پوکی استخوان شود.
علائم پوکی استخوان
ممکن است که این بیماری علائم آشکاری نداشته باشد و اغلب به آن بیماری خاموش گفته می‌شود. تا زمانی که استخوانی در بدن شکسته نشود معمولاً به وجود پوکی استخوان پی برده نخواهد شد.
انحنای ستون فقرات و کوتاهی قد نیز از دیگر علائمی هستند که ممکن است نشانه‌هایی از وجود پوکی استخوان در بدن باشد.
تشخیص پوکی استخوان در کودکان
تشخیص این بیماری باید توسط پزشک انجام گیرد. پزشک با معاینۀ جسمی و همچنین تاریخچۀ پزشکی بیمار و اعضای خانوادۀ او علت به وجود آمدن پوکی استخوان را متوجه خواهد شد. همچنین ممکن است که این بیماری در اثر اختلالات ژنتیکی به وجود آمده باشد.
از اصلی‌ترین راه‌های تشخیص پوکی استخوان، انجام آزمایش تراکم استخوان و همچنین آزمایش خون است. تست تراکم استخوان یک روش تشخیصی است که برای تعیین مقدار مواد معدنی استخوان انجام می‌شود. آزمایش خون نیز برای اندازه‌گیری سطح کلسیم و پتاسیم بدن انجام خواهد گرفت.
به‌طور معمول کودکانی که مبتلا به این بیماری هستند، علائمی دارند که بیشتر در ناحیه تحتانی کمر، باسن و پا نشان داده می‌شود. اغلب این کودکان و نوجوانان با مشکلات راه‌رفتن و ناهنجاری‌های ستون فقرات دست و پنجه نرم می‌کنند.
به‌طور معمول توده‌های استخوانی تا قبل از ۳۰ سالگی به اوج خود می‌رسند. هرچقدر تراکم استخوان‌ها بیشتر باشد، استخوان‌ها قوی‌تر خواهند بود و خطر ابتلا به پوکی استخوان در طول زندگی کمتر می‌شود.
در صورت عدم درمان پوکی استخوان در نوجوانان یکپارچگی استخوان‌ها به خطر می‌افتد و شکستگی‌های متعدد در مراحل بعدی زندگی آنها اتفاق خواهد افتاد. وجود این بیماری کیفیت زندگی افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
تشخیص و معالجۀ به‌موقع پوکی استخوان در نوجوانان و کودکان بسیار حیاتی است. در بیشتر موارد پوکی استخوان نوجوانان قابل پیشگیری خواهد بود.
پیشگیری و درمان پوکی استخوان در کودکان و نوجوانان
در حال حاضر هیچ‌یک از داروهایی که جهت درمان پوکی استخوان بزرگسالان تجویز می‌شود، برای استفاده کودکان تأیید نشده است.
تعیین نوع درمان بستگی به علت به وجود آمدن آن بستگی دارد. ممکن است با تغییر دارو که توسط پزشک تجویز می‌شود، یا کم و زیاد کردن دوز دارو بتوان از پیشرفت این بیماری جلوگیری کرد.
همچنین ترغیب کودک به داشتن یک ورزش منظم و فعالیت جسمی مناسب نیز باعث استحکام استخوان‌ها می‌شود و از شکستگی‌های بعدی آن جلوگیری می کند.
در رژیم غذایی کودک باید افزایش کلسیم را قرار داد. از محصولات لبنی مانند شیر، پنیر و ماست که از منابع کلسیم هستند، استفاده کنید. همچنین استفاده از موارد زیر در جلوگیری از ابتلای پوکی استخوان در کوکان بسیار حائز اهمیت است:
- آجیل
- حبوبات
- غذاهای غنی شده با کلسیم مانند شیر سویا
استفاده از ویتامین D به اندازۀ کافی بسیار مهم است. انسان‌ها بیشتر ویتامین D بدن خود را از خورشید به دست می‌آورند و مهم است که پوست کودک در ساعاتی از روز در معرض آفتاب باشد. البته نه به‌صورت مداوم؛ چراکه مشکلات خاص پوستی را به‌دنبال خواهد داشت. می‌توان با مشورت پزشک از قرص‌های مکمل برای تأمین ویتامین D بدن استفاده کرد.
توجه داشته باشید که وجود کافئین را در رژیم غذایی کودک خود محدود کنید. همچنین متخصصان پیشنهاد می‌کنند که کودکان مبتلا به پوکی استخوان، سالانه آزمایش‌های تراکم استخوانی را انجام دهند تا از پیشرفت آن بتوان جلوگیری به‌عمل آورد.