بلوغ به دورانی گفته میشود که در طی آن پسران یا دختران در حال رشد، تحت فرایند بلوغ جنسی قرار میگیرند. بلوغ شامل یک سری از تغییرات فیزیکی و یا مراحلی است که به کسب قابلیت باروری و بروز صفات ثانویه جنسی و ویژگیهای فیزیکی مرتبط با مردان و زنان بزرگسال (مانند رشد موهای ناحیه تناسلی) منتهی میشود. اگر چه بلوغ شامل یک سری از تحولات بیولوژیک یا جسمی است، اما این روند میتواند بر رشد روانی و عاطفی نوجوانان نیز تاثیرگذار باشد.
اگر فرزند شما قبل از 8 سالگی (بلوغ زودرس) یا بعد از 14 سالگی (بلوغ دیررس) به بلوغ برسند باید تحت نظر پزشک قرار گیرند.
نشانههای اولیه بلوغ پسران
معمولا" اولین نشانه بلوغ پسران، بزرگتر شدن بیضهها و نازک و قرمز شدن کیسه بیضهها است.موهای ناحیه تناسلی نیز به تدریج در پایه آلت تناسلی ظاهر میشود.
نشانههای ثانویه بلوغ پسران
یک سال (و یا بیشتر) پس از شروع بلوغ و طی چند سال آینده:
•آلت تناسلی و بیضهها رشد کرده و کیسه بیضه به تدریج تیرهتر میشود. میتوانید اطلاعات بیشتری در مورد بهداشت آلت تناسلی مردان کسب کنید.
•موهای ناحیه تناسلی پسران ضخیمتر و مجعدتر میشود.
•موهای زیر بغل آنها شروع به رشد میکنند.
•تعریق پسران افزایش مییابد.
•سینهها ممکن است به طور موقت کمی متورم گردد، که امری طبیعی است و به منزله شکل گیری سینه مردان نمیباشد.
•پسران ممکن است در خواب دچار "احتلام" شوند. (انزال غیر ارادی منی هنگام خواب).
•صدای پسران "شکسته" میشود و دائما" در حال بمتر شدن است. ممکن است طی یک مدت، صدای آنها یک لحظه بسیار بم باشد و کمی بعد بسیار بلند شود.
•اغلب پسران دچار آکنه میشوند، که یک بیماری پوستی است که به صورت انواع مختلف از جمله سرسفید، سرسیاه و لکههای پر از چرک به نام جوش و کورک ظاهر میشوند.
•پسران وارد مرحله جهش رشد میشوند. افزایش قد آنها به طور متوسط، 7 الی 8 سانتیمتر (3اینچ) در سال خواهد بود و قد و قامت آنها مردانهتر خواهد شد.
طی حدودا چهار سال پس از شروع بلوغ پسران:
•اندام تناسلی آنان مانند یک فرد بزرگسال به نظر خواهد رسید و موهای ناحیه تناسلی به داخل رانها گسترش مییابد.
•رویش موهای صورت آغاز میشود و پسران میتوانند موهای ریش و سبیل خود را اصلاح کنند.
•پسران با سرعت کندتری قد میکشند و رشد آنها به طور کامل در حدود 16 سالگی متوقف میشود. (اما ممکن است بدن آنها همچنان عضلانیتر گردد).
•اکثر پسران تا 18 سالگی، به بلوغ کامل خواهند رسید.
نشانههای اولیه بلوغ دختران
معمولا" اولین نشانه بلوغ دختران، رشد سینههای آنهاست. طبیعی است که جوانه پستان گاهی اوقات بسیار حساس به لمس شود، یا رشد یکی از سینهها چند ماه قبل از سینه دیگر آغاز شود.
موهای ناحیه تناسلی نیز شروع به رشد میکند و رشد مو در پاها و بازوها به طور محسوس افزایش مییابد.
نشانههای ثانویه بلوغ دختران
پس از یک سال (یا بیشتر) پس از آغاز بلوغ و طی چند سال آینده:
•رشد سینه دختران همچنان ادامه دارد و شکل سینهها پرتر و کاملتر میشود.
•در حدود دو سال بعد از آغاز بلوغ، دختران معمولا" اولین دوره قاعدگی خود را تجربه میکنند. میتوانید اطلاعات بیشتری در مورد شروع دوره قاعدگی کسب کنید.
•موهای ناحیه تناسلی، ضخیمتر و مجعدتر میشود.
•موهای زیر بغل شروع به رشد میکنند. در برخی از دختران، رویش مو در سایر قسمتهای بدن مانند لب بالایی نیز رخ میدهد. این امر کاملا" طبیعی است.
•تعریق دختران افزایش مییابد.
•اغلب دختران دچار آکنه میشوند، که یک بیماری پوستی است که به صورت انواع مختلف از جمله سرسفید، سرسیاه و لکههای پر از چرک به نام جوش و کورک ظاهر میشوند.
•ترشحات سفید واژن در دختران بوجود میآید.
•دختران وارد مرحله جهش رشد میشوند. از زمانی که دوره قاعدگی دختران شروع میشود، رشد سالانه آنها 5 الی 7.5 سانتیمتر (2/3 اینچ) بیشتر از سال آینده (یا دو سال بعدی) خواهد بود. پس از آن دختران به قد بزرگسالی خود میرسند.
•بسیاری از دختران دچار افزایش وزن میشوند، که امری طبیعی است. زیرا شکل بدن آنها دچار تغییرات میشود.
•همچنین تجمع چربی در امتداد بازو، ران و قسمت فوقانی کمر افزایش مییابد؛ باسن دختران گردتر شده و کمر آنها باریکتر میشود.
اختلالات بلوغ در دختران و پسران:
بلوغ زودرس :
بلوغ زودرس یک تعریف آماری است؛ به عبارت دیگر، این عارضه آغاز بروز خصوصیات جنسی ثانویه در کودکان در سنی معادل دو انحراف معیار جوانتر از میانگین سن طبیعی بلوغ است. بنابراین، سن واقعی تعیین کننده بلوغ زودرس جنسی به دادههای همهگیرشناسی مورد استفاده برای تعریف میانگین سن طبیعی آغاز بلوغ بستگی دارد. بنابراین تعریف بلوغ زودرس بسته به جامعه و دوره زمانی مورد نظر متفاوت خواهد بود.
علائم و نشانه های بلوغ زودرس در دختران و پسران
خصوصیات جنسی ثانویه عبارتند از:
•بزرگ شدن بیضهها (بیش از 3 میلیلیتر)
•رشد موهای زهار در پسران،
•رشد سینهها و یا موهای زهار در دختران.
سایر نشانههای گویای آغاز بلوغ عبارتند از:
•آکنه
•بالا رفتن سرعت رشد
•تغییر صدا
•خونریزی یا ترشحات واژنی
•بلوغ و تکامل اسکلتبندی بدن.
برای توصیف کودکان پایینتر از سن بلوغ که برخی نشانههای بلوغ را دارند از عبارات مختلفی استفاده میشود، از جمله تلارک زودرس، آدرنارک زودرس، پوبارک زودرس و منارک زودرس.
البته، علیرغم وجود این نشانهها، لزوماً نمیتوان گفت که این کودکان دچار بلوغ زودرس شدهاند. بلوغ زودرس میتواند به چند شکل اتفاق بیفتد. به طور طبیعی، هیپوتالاموس با تحریک هیپوفیز برای آزادسازی گنادوتروپینها FSH و LH، که هورمونهای کنترل کننده رشد و عملکرد اندامهای جنسی هستند، آغازگر فرایند بلوغ است. با آزاد شدن گنادوتروپینها، استروئیدها (برای مثال استروژن، پروژسترون یا تستوسترون) نیز ساخته و ترشح میشوند، که این باعث بروز خصوصیات جنسی ثانویه میشود. اگر این فرایند پیش از سن بلوغ رخ دهد، کودک کم کم صاحب خصوصیات جنسی ثانویه شده و در نهایت پیش از رسیدن به سن معمول بلوغ به بلوغ جنسی میرسد. از آنجا که این عارضه معمولاً باعث سرعت گرفتن بلوغ استخوانها میشود، همجوشی صفحههای رشدی زودتر از آنچه انتظار میرود رخ داده و در نتیجه قد شخص کوتاه میماند. البته، کودکان مبتلا به بلوغ زودرس در کودکی نسبت به همسالانشان بلند قدترند.
بلوغ دیررس :
بلوغ، یک دورهی زمانی است که طی آن پسر یا دختر در حال رشد، تحت فرآیند رشد جنسی قرار میگیرد. ظاهر شدن علائم بلوغ ازنظر فیزیکی و هورمونی، در دختران قبل از ۸ سالگی و در پسران قبل از ۹ سالگی، بلوغ زودرس نامیده میشود.
بلوغ دیررس (تاخیر در بلوغ) هنگامی رخ میدهد که زمان بندی بدن برای بلوغ جنسی، دیرتر از حد معمول باشد. جای نگرانی اینجاست که ممکن است فرایند بلوغ آغاز نشود یا اینکه پس از آغاز آن، متوقف گردد.
تغییرات هنگام بلوغ در دختران و پسران:
دختران: رشد سینهها، رشد موهای ناحیه تناسلی و زیر بغل، شروع عادت ماهانه (قاعدگی) رخ میدهد. باسن آنها عریضتر شده و جهشی در رشد آنها اتفاق میافتد.
پسران: رشد موهای ناحیه تناسلی و رشد موهای صورت و زیر بغل رخ میدهد. بیضهها و آلت تناسلی آنها بزرگتر میشود. شانههای پسران پهنتر شده، بدن آنها عضلانیتر میشود و جهشی در رشد آنها اتفاق میافتد.
بلوغ در طی چند سال رخ میافتد. سن شروع و پایان آن، بسیار متفاوت است.
در صورتی که یک عارضه پزشکی باعث تاخیر در بلوغ شده باشد، نوجوانی که دچار بلوغ دیررس شده است، باید به پزشک مراجعه کند. اثرات اجتماعی و روانی منفی، دلیل دیگری است که خانوادهها برای فرزندان خود کمکهای پزشکی میطلبند. نوجوان مبتلا به بلوغ دیررس در میان همسالان خود، ممکن است به دلیل عدم رشد خود دچار احساس استرس و فشار گردد. همچنین ممکن است به طرز محسوسی کوتاهتر از دیگران باشد. نوجوان ممکن است برای غلبه کردن و مدیریت بر مشکلات و نگرانیهای اجتماعی، نیازمند کمک باشد.
دکتر معصومه سلیمی فوق تخصص بیماری های غدد و مشکلات رشد و بلوغ آماده ارائه مشاوره و ویزیت بیماران عزیز می باشد
آدرس مطب شماره یک : تهران-خیابان آزادی - ابتدای خیابان آذربایجان-نرسیده به کارون - پلاک 1030 – واحد 4 در نزدیکی خیابان آزادی و خیابان آذربایجان 66197924 (021)
آدرس مطب شماره دو : تهران- خیابان گاندی - كوچه ٢١ - پلاک 11 - واحد ١٦ در نزدیکی گاندی ، ونک و خیابان جردن تهران. 86083066(021)